Przyszłość będzie nieprzewidywalna, będziemy musieli nauczyć się żyć w niepewności„A jeśli tak mówi główny ekonomista OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) Laurence Boone (były doradca Hollande'a), to taki scenariusz jest czymś więcej niż prognozą: to jedyna pewność, na jaką nas stać.
Pandemia niepewności
Tam pandemia zniweczył wszystkie prognozy, nawet gospodarka nie jest w stanie obliczyć wykładniczych skutków sytuacji nadzwyczajnej pod hasłem nieprzewidywalności. Już o tym rozmawiamy „Pandemia niepewności”, obok sanitarnej. Niemożność planowania przyszłości wpływa na wszystkich, w przypadku małych i dużych wyborów, od strategii ekonomicznych i politycznych po drobne codzienne decyzje: wysłanie dziecka na studia za granicę, planowanie wakacji, leczenie, zakup, koegzystencja.
„Rozum nie może zrobić wszystkiego, podobnie jak nauka”
A my, rozpieszczeni przez światowy świat, który przyzwyczaił nas do konsultowania się z aplikacją, aby dowiedzieć się, jaka będzie pogoda za miesiąc, znajdujemy się wysiedleni, twarzą w twarz z niestabilny krajobraz, gdzie nawet liczby się chwieją: codziennie czekamy na raport chorych, pozytywy, ile tamponów, ile zgonów, liczymy miliardy spalone przez worki, ale rachunki nigdy się nie sumują: „Niemożność uwolnienia się od niepewności odkrycie jest bardziej gorzkie ”- wspomina Paolo Giordano w swojej najnowszej książce Nel contagio (Rizzoli). "Rozumiemy to rozum nie może zrobić wszystkiego, podobnie jak nauka: chcieliśmy mieć pewność, mieliśmy opinie ».
Niepewność i nauka
Jednak niepewność jest podstawą współczesnych nauk. Ekonomia, matematyka, medycyna dają nam prawdopodobne odpowiedzi, ostrzegają przed zagrożeniami, które mogą pojawić się w przyszłości, zastanawia się Silvia Caianiello, po pierwsze„Instytut Historii Myśli Filozoficznej i Naukowej CNR: „Niepewność jest częścią nauki, nawet najbardziej wyrafinowane algorytmy czy najpotężniejsze narzędzia nie są w stanie wyeliminować marginesu nieprzewidywalności, który wraz z globalizacją stał się jeszcze większy ze względu na złożoność systemów, które w sposób ciągły oddziałują na siebie.
Przykładem jest pandemia: wirus urodzony w Chinach, który przybył do Włoch, odbył podróż, w której przecięły się niezliczone zmienne, na przykład włoski system opieki zdrowotnej, nasze warunki społeczno-ekonomiczne, sytuacja polityczna, geograficzna. Jest to konkretny przykład, że 1 + 1 nie zawsze oznacza 2, ale może dać 5. Pandemia to 5 ". Jaką więc rolę odgrywa nauka, która oferuje przepowiednie, a nie pewność? «To przygotowanie na przyszłość» - kontynuuje Caianiello. „Aby dać polityce i gospodarce narzędzia do zarządzania ryzykiem, które nas czeka. Bill Gates przewidział pandemię, ale rządy nie posłuchały i wszyscy byliśmy nieprzygotowani »- kontynuuje Caianiello.
Człowiek i przyszłość bez odpowiedzi
Jeśli dla systemów ekonomicznych i społeczno-politycznych nieprzewidywalne jest prawdopodobne, dla duszy ludzkiej sytuacja się zmienia. Psychiatra Vittorino Andreoli opublikował proroczy esej na krótko przed wybuchem epidemii, Homo Incertus. Potrzeba bezpieczeństwa w społeczeństwie strachu (Rizzoli) , w którym porusza kwestię niepewności i przedstawia perspektywę zrozumieć to, stawić czoła temu i uwolnić się od niepokoju o przyszłość bez odpowiedzi.
„Problem niepewności - mówi Andreoli - stawia nas przed wyborem, który zawsze wiąże się z dwoma czynnikami, jednym wewnątrz nas, w naszych wątpliwościach, drugim na zewnątrz, w środowisku zewnętrznym: jeśli przed skrzyżowaniem robię nie wiem, w którym kierunku pójść, może zależeć ode mnie, czy nie mam poczucia własnej wartości i nie czuję się w stanie rozróżnić, ale może też wypływać ze świata, który nie jest wystarczająco jasny i nie wie, jak mną pokierować . Bez znaków drogowych nikt nie wie, gdzie iść ».
Niepokój nieznanego
Jeśli wątpliwość jest nieodłącznym elementem naszej natury (Sokratejskie „Wiem, nie wiem”), brak posiadania lub posiadanie ich zbyt wiele jest objawem wewnętrznego złego samopoczucia. W rzeczywistości ci, którzy są w depresji, nie działają, uważają się za niezdolnych, a nawet czują się winni z powodu swojej nieudolności, a wręcz przeciwnie, ci, którzy są maniakalnymi, bardzo rozpowszechnioną kategorią w naszych czasach, są bardzo pewni wszystkiego, co robią, nigdy wahaj się »- mówi Andreoli.
Życie bez podręczników
Złe samopoczucie wywołane niepewnością dotyczy jednak bardziej niż chorób psychicznych „patologii” płynnego, przyśpieszonego, ciągle zmieniającego się świata, którego przyszłość jest coraz bardziej nieczytelna, jak przewidział Zygmut Bauman.
Pojawienie się pandemii potęgowało problemUsuwając niemal wszystkie znaki drogowe, jednocześnie sytuacja z każdym dniem staje się coraz poważniejsza, ponieważ poziom ryzyka za każdym razem rośnie i nawet najbardziej błahe sytuacje będą wymagały coraz bardziej skomplikowanych decyzji.
Niepewność, córko strachu
Jak się wyposażyć? „Jeśli odpowiedzi nie mogą przyjść z zewnątrz” - odpowiada Andreoli ”musisz być zajęty indywidualnie, pracując nad naszym światem wewnętrznym, nad indywidualną niepewnością, zawsze córką strachu: kiedy się boimy, wybór jest niemożliwy».
Dla Freuda źródłem wszystkich ludzkich lęków jest zawsze śmierć. Nie ma nic bardziej prawdziwego, mówi pandemia: wirus sprawia, że boimy się o nasze życie, inni nam zagrażają, boimy się o naszych rodziców, o nasze dzieci. A strach, wyjaśnia psychiatria, ma tylko dwa wyjścia: ucieczkę lub atak. «Atakowanie - kontynuuje Andreoli - to postać naszych czasów, która karmi kulturę wroga, nikomu nie ufamy, polityce, ekspertom, obcokrajowcom, których kochamy.
Jak może działać medycyna, jeśli nie powierzymy lekarzowi kredytu? Wirus zwiększył nieufność do innych, jeszcze bardziej nas oddzielił i wyrył bruzdy między tymi, którzy się bogacą, a tymi, którzy stają się biedniejsi. To - ostrzega - nasila nasze poczucie straty».
Po pierwsze: pokonywanie lęków
Strach nie jest jednak potępieniem bez wyjścia, można go pokonać. «Ona jest córką samotności, boimy się, jeśli nie mamy nikogo, kto by nas trzymał za rękę, kto nas pociesza. Dziecko przestaje płakać, gdy przychodzi jego matka, by go pocieszyć. My, dorośli, mamy taką samą potrzebę uczucia, kiedy pacjent jest chory, biorę go za rękę, jestem tu, żeby ci pomóc, mówię mu ”, wyjaśnia psychiatra, który dodaje, jak oszołomienie można przezwyciężyć, jeśli pokonamy patologię wszechogarniającego Ego.
Łączy nas kruchość
Nikt nie jest zbawiony sam, ponieważ „nikt nie istnieje, jeśli nie ma drugiego”. Trudny? Po prostu cofnij się o kilka małych kroków. Covid, udowadniając, że nie jesteśmy niepokonani, ostatecznie pomaga nam: Łączy nas kruchość, to część ludzkiej kondycji, której nie możemy zmienić. „Przyznajmy, że potrzebujemy siebie nawzajem, ponieważ dwie połączone razem słabości tworzą siłę”. Ta sama lekcja, której uczy nas bajka Flecista z Hamelin: „To właśnie kulawe, ostatnie, niepewne i chwiejne dziecko, zatrzymując się w niepewności i kruchości swego stanu, będzie mogło patrzeć w przyszłość i ratuj wszystkich - podkreśla psychoanalityk Carlo Brosio.
Kobiety są lepiej wyposażone
A gdyby to była okazja? Aby nauczyć się nawigować w mglistym jutrze, musisz więc brać się za rękę. Kto jest najlepiej wyposażony? „Kobiety, ponieważ do radzenia sobie z niepewnością potrzebne są typowe postawy kobiece:witaj, cierpliwości a zwłaszcza odwaga, by umieć cierpieć i stawić czoła strachowi»Mówi Vittorino Andreoli. Potrzbujesz coś jeszcze? „Zaufaj sobie, innym, bliskim, a także światu, zaczynając od polityki, na którą jednak trzeba zapracować” - podsumowuje psychiatra.
Czy niepewność to szansa?
Są też tacy, którzy twierdzą, że niepewność jest szansą, na przykład psycholog Sammy Marcantognini, autor książki Pochwała niepewności (Calzetti i Mariucci) . «Natura sama w sobie jest niepewna, podróżuje według prawdopodobieństwa, a nie absolutnej prawdy. Pandemia, która stawia nas przed nieprzewidywalną przyszłością, jest szansą dla wszystkich, ponieważ uczy nas powrotu do tego, kim jesteśmy, w równowadze z naszym naturalnym wymiarem. Współczesna fizyka potwierdza, że nie ma pewników, to w nieprzewidywalności możemy znaleźć sposób i siłę, by się podnieść ”.
